پرخوری عصبی (بولیمیا) الگویی برای غذاخوردن است که در آن فرد برای مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا از غذا خوردن کمک می‌گیرد. بیشتر افراد در طول زندگی پرخوری عصبی را تجربه کرده‌اند که می‌تواند به شکل خوردن چیپس هنگام بی‌حوصلگی یا خوردن شکلات بعد از یک روز کاری سخت خودش را نشان داده باشد.
اگر پرخوری عصبی بارها تکرار می‌شود به این معنی که به راهکار اصلی فرد برای مواجهه با احساسات تبدیل شده است، می‌تواند روی جنبه‌های مختلف زندگی و سلامت فرد تأثیر منفی بگذارد.
پرخوری عصبی (بولیمیا)
بولیمیا در واقع همان مشکل پرخوری عصبی است. در این بیماری فرد به صورت کنترل نشده تصمیم به خوردن غذا می‌گیرد و پرخوری می‌کند. پرخوری یعنی خوردن مقادیر خیلی زیادی از غذا در مدت زمان خیلی کم مثلا ۲ ساعت. ممکن است فرد احساس کند که توانایی متوقف کردن این پرخوری را ندارد.
معمولا بیشتر افرادی که دچار پرخوری عصبی هستند وزنشان نرمال یا بالاتر از حد نرمال است و همین باعث می‌شود تا مشکل‌شان را برای مدت زیادی پنهان کنند و به دنبال راه‌حل برای آن نباشند. این افراد معمولا از ۲ روش برای محدود کردن کالری‌های مصرفی استفاده می‌کنند یا در واقع تاثیر آن حجم از پرخوری را کمتر می‌کنند (همان پاکسازی کردن):
استفراغ زدن؛ این افراد به طور خودساخته یا با استفاده از برخی داروها به طور عمدی استفراغ می‌زنند تا روده‌ی خود را پاکسازی کنند.
فعالیت یا رژیم؛ این نوع از افراد سعی می‌کنند تا با پیش گرفتن رژیم‌های غذایی مثل فستینگ یا ورزش زیاد مشکل پرخوری خود را حل کنند.
چه کسانی در معرض خطر بولیمیا هستند؟
پرخوری عصبی یا بولیمیا بیشتر در زنان اتفاق می‌افتد و در سنین نوجوانی شروع می‌شود؛ اما آقایان هم ممکن است تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرند. افرادی که مبتلا به بولیمیا هستند، معمولا در خانواده‌ای با سابقه‌ی اختلالات خوردن، بیماری‌های جسمی یا مشکلات روحی و روانی زندگی می‌کنند. بیماری‌های دیگر مثل مصرف مواد مخدر، اختلالات اضطرابی و اختلالات خلقی در افراد مبتلا به بولیمیا شایع است.
چه چیزی باعث بولیمیا می‌شود؟
در واقع می‌توان گفت که علت اصلی به وجود آمدن این مشکل در یک شخص دقیقا مشخص نیست. جامعه، آرمان‌های فرهنگی و حتی فضای مجازی که افراد را بر اساس وزن و شکل بدن‌شان قضاوت می‌کنند ممکن است یکی از دلایل بروز این مشکل باشد.
همچنین ژنتیک از دیگر دلایل پرخوری عصبی است؛ ممکن است شما این مشکل را به طور ژنتیکی از خانواده‌ی خود داشته باشید.
افراد مبتلا به پرخوری عصبی معمولا چه ویژگی‌هایی دارند؟
- اعتماد به نفس پایین
- احساس ناتوانی در کارهای مختلف
- ترس از چاق شدن
- نارضایتی شدید از وزن و فرم بدن‌شان
- بعد از پرخوری دچار احساس گناه، انزجار یا افسردگی می‌شوند.
- ممکن است در روند این مشکل به سمت رفتارهای پرخطر مثل مصرف مواد یا الکل بروند.
این علائم ممکن است با بسیاری از اختلالات و بیماری‌های دیگر مشابه باشد؛ بنابراین اگر احساس می‌کنید که مشکلتان جدی است، حتما با یک متخصص مشورت کنید تا مشکلتان را حل کنید یا از شدت گرفتن آن جلوگیری کنید.
بولیمیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر دچار مشکل پرخوری عصبی هستید، به احتمال زیاد علائم و روش‌های پاکسازی را مخفی نگه می‌دارید، بنابراین دوستان و اطرافیان شما متوجه این موضوع نخواهند شد. اگر برای این مشکل به یک متخصص مراجعه کنید، احتمالا او از شما یک تست روانشناسی بگیرد و درباره‌ی سابقه‌ی بیماری و رفتاری خودتان و خانواده‌تان از شما سوال می‌پرسد.
برای بررسی وضعیت کلی بدن هم ممکن است دکتر برایتان یک آزمایش خون کلی بنویسد تا انجام دهید.
درمان زودهنگام پرخوری عصبی می‌تواند از خطرات آن جلوگیری کند. هم سوء تغذیه و هم پرخوری عصبی می‌توانند روی سیستم بدنی شما تاثیر بگذارند و باعث بیماری‌های زیادی شوند؛ بنابراین بهتر است حتما به دنبال راهی برای حل این مشکل باشید.
محرک‌هایی که باید از آن‌ها اجتناب کرد
استرس و سایر احساسات منفی تنها محرک‌های پرخوری عصبی نیستند. بر اساس گزارش‌ها، سایر محرک‌های رایج برای پرخوری عصبی عبارت‌اند از:
- حوصله‌سررفتگی؛ بی‌حوصلگی و نداشتن کاری برای انجام دادن یکی از محرک‌های رایج پرخوری عصبی است. بسیاری از مردم زندگی پرمشغله‌ای دارند و زمانی که کاری برای انجام دادن ندارند، این خلاء را با غذا خوردن پر می‌کنند.
- عادت‌ها؛ ریشه‌ی این عادت‌ها معمولاً نوستالژی یا اتفاقات دوران کودکی است. برای نمونه، این عادت می‌تواند خوردن بستنی بعد از گرفتن کارنامه و رضایت از نمرات باشد.
- خستگی؛ هنگام خستگی و به ویژه زمانی که از انجام کاری ناخوشایند خسته شده‌اید، پرخوری یا بی‌دلیل غذا خوردن آسان‌تر می‌شود. غذاخوردن در واقع واکنش فرد است به اینکه دیگر نمی‌خواهد انجام یک کار خاص را ادامه دهد.
- نفوذ اجتماعی؛ هر کسی می‌تواند دوستان یا نزدیکانی داشته باشد که او را به خوردن پیتزا بعد از یک موفقیت شغلی یا تحصیلی دعوت کنند یا از او بخواهند که بعد از یک روز کاری سخت برای شام بیرون بروند. وقتی با دیگران هستید، پرخوری آسان‌تر خواهد شد.
علائم پرخوری عصبی (بولیمیا) چیست؟
- وزن طبیعی یا اضافه وزن
- دوره‌های مکرر پرخوری و ترس از ناتوانی در متوقف کردن پرخوری‌ها
- استفراغ‌های خودساخته (که معمولا مخفیانه انجام می‌شوند)
- ورزش بیش از حد
- افراط در رژیم‌های غذایی مثل فستینگ
- عادات غذایی عجیب و غریب
- استفاده‌ی اشتباه از ملین (داروهایی برای رفع یبوست) یا دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور)
- استرس و اضطراب
- دل‌سرد شدن و نارضایتی از ظاهر خود و بدن‌تان
- افسردگی
- فکر کردن بیش از حد به غذا، وزن و فرم بدن
- گلویتان همیشه درد می‌کند یا ملتهب است
- خستگی و انرژی پایین
- مشکلات دندان (مثلا فرسایش مینای دندان بر اثر استفراغ‌های عمدی)
راهکارهایی برای مقابله
اولین قدم برای اینکه فرد بتواند پرخوری عصبی را کنار بگذارد، شناخت محرک‌ها و موقعیت‌هایی است که در زندگی با آن‌ها مواجه می‌شود. داشتن یک دفترچه‌ی یادداشت برای ثبت چیزهایی که می‌خورید، به شناسایی این موقعیت‌ها کمک می‌کند؛ موقعیت‌هایی که به خاطر مسائل روانی غذا خورده‌اید و نه از روی گرسنگی.
پیگیری و ارزیابی رفتار هم راهکار دیگری است که به شناسایی عادت‌های غذایی کمک می‌کند. این رفتار می‌تواند در قالب موارد زیر ثبت شود:
- الگوی میزان گرسنگی؛ برای نمونه، درجه‌بندی میزان گرسنگی از ۱ تا ۱۰
- واکنش افراد به انجام کارهای خسته‌کننده یا ناخوشایند
- تعیین احساسی که تجربه می‌کنند؛ بی‌حوصلگی یا خشم
قدم بعدی می‌تواند ایده‌پردازی باشد به این معنی که راهکارهایی برای مقابله با محرک‌های شناسایی‌شده طراحی شود. برای نمونه:
- فردی که به هنگام بی‌حوصلگی غذا می‌خورد، شاید مطالعه‌ی کتابی جدید و جالب یا انجام یک سرگرمی جدید و چالش‌برانگیز به او کمک کند.
- کسی که وقتی دچار استرس می‌شود غذا می‌خورد، می‌تواند برای کنار آمدن با احساسات از پیاده‌روی، یوگا یا مدیتیشن کمک بگیرد.
- افرادی که وقتی افسردگی در آن‌ها تشدید می‌شود غذا می‌خورند، تماس با یکی از دوستان یا خارج شدن از منزل برای یک تفریح کوتاه می‌تواند در مقابله با احساسات منفی به آن‌ها کمک کند.
- همچنین می‌توانید درباره‌ی سایر راهکارهای مقابله با پرخوری عصبی با درمانگر یا روان‌شناس مشورت کنید. البته پزشک یا متخصص تغذیه هم می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره‌ی ایجاد عادت‌های غذایی مثبت و تغذیه سلامت‌محور به شما ارائه دهد و حتی اگر لازم باشد، شما را به متخصص مربوطه ارجاع دهد.
ناتوانی در خودکنترلی یعنی اینکه افراد نمی‌توانند احساسات و هیجانات خود را کنترل کنند. این‌گونه نیست که همه‌ی افرادی که به پرخوری عصبی دچار می‌شوند ناتوانی در خودکنترلی دارند یا اینکه هر کسی که در خودکنترلی ناتوان است به پرخوری عصبی دچار می‌شود. این مسئله می‌تواند دلایل پیچیده‌ای داشته باشد که بعضی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
تربیت دوران کودکی
برای بعضی از مردم، پرخوری عصبی رفتاری است که آن را در دوران کودکی آموخته‌اند. در دوران کودکی، والدین برای مقابله با یک روز یا موقعیت سخت یا به عنوان پاداش برای یک چیز خوب به کودکان غذا می‌دهند.
با گذشت زمان، کودکی که پس از گرفتن نمره‌ی خوب در امتحان کلوچه‌ای به عنوان پاداش گرفته است، ممکن است به بزرگ‌سالی تبدیل شود که بعد از یک روز کاری سخت خودش را به یک جعبه شیرینی دعوت کند.
اگر پرخوری عصبی ریشه در تربیت دوران کودکی داشته باشد، ترک این عادت می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد.
مشکل داشتن در مواجهه با احساسات
در بین کسانی که در مواجهه با احساسات منفی مشکل دارند و برای رهایی از آن‌ها باید به سختی تلاش کنند، پرخوری عصبی رایج است. انسان به طور غریزی نیاز دارد تا خیلی سریع احساسات منفی را از خودش دور کند و این نیاز غریزی باعث می‌شود تا رفتارهای ناسالم از او سر بزند.
البته پرخوری عصبی تنها با احساسات منفی مرتبط نیست. هیجانات خوشایند مانند شرکت در مهمانی‌ها هم می‌تواند باعث پرخوری بشود.
