فیلم آپاراتچی یکی از فیلم‌های حاضر در بخش نگاه نو جشنواره فیلم فجر است که تجربه نخست فیلمسازش به حساب می‌آید. آنطور که از تصاویر و نام فیلم بر می‌آید با یک اثر درباره سینما و برای سینما روبرو هستیم. در این پست به نقد و بررسی فیلم آپاراچی می پردازیم.
نقد و بررسی فیلم آپاراچی
فیلم آپاراتچی دلبستگی‌های یک نقاشِ ساختمانِ عاشقِ سینما را روایت می‌کند که با اشتیاق تمام به تولید چند فیلم کوتاه موفق شده و در آرزوی ساختن نخستین فیلم سینمایی خودش است. در خلاصه داستان رسمی این فیلم پدیرفته شده در بخش نگاه نو جشنواره فجر ۱۴۰۲ آمده است: «التفات، بتونه می‌زند… التفات دستیار کارگردان است… بایرام سمباده می‌کشد… بایرام فیلمبردار است… شهباز آستری می‌زند… شهباز بازیگر است… ایوب سقف را رنگ می‌زند… ایوب مدیرتولید است… جلیل، اما رنگ نهایی را می‌زند… وسواس دارد و هر دیوار را باید سه بار رنگ بزند… چرا؟ چون جلیل کارگردان است… حالا این جماعت می‌خواهند اولین فیلم بلندشان را بسازند…، اما حیدر، پدر جلیل نمی‌خواهد پسرش در منجلاب سینما فرو رود…»
بازیگران و عوامل فیلم آپاراتچی
تورج الوند، فاطمه مسعودی‌فر و رضا ناجی در کنار بازیگرانی، چون هومن برق‌نورد، بهنام تشکر، امید روحانی، وحید مبصری، امین گلستانه، حسین عابدینی، ولی فروتن و علیرضا استادی در این فیلم ایفای نقش کرده‌اند.
قربانعلی طاهرفر کارگردان و سجاد نصراللهی‌نسب تهیه‌کننده آپاراتچی هستند. این فیلم با نگارش حسین تراب‌نژاد و احسان لطفیان برداشتی آزاد از کتاب آپاراتچی نوشته دکتر روح الله رشیدی است که رویداد‌های آن در اوایل دهه ۶۰ شهر تبریز می‌گذرد.
مجری طرح: مسعود ملکی مشهور، مدیر فیلمبرداری: حسن پویا، تدوین: ابوذر حیدری، طراحی و ترکیب صدا: آرش قاسمی، طراح صحنه: جعفر محمدشاهی، مدیر صدابرداری: داریوش صادق‌پور، موسیقی: مسعود سخاوت دوست، طراح لباس: زهرا صمدی، طراح گریم: سیدجلال موسوی، جلوه‌های ویژه بصری: روزبه شمشیری، مدیر برنامه‌ریزی: حسین دیردار، منشی صحنه: سحر غمخوار، طراح پوستر و لوگو: محمد روح الامین و عکاس: پویا شاه‌جهانی. این فیلم محصولی است از سازمان سینمایی سوره، بنیاد سینمایی فارابی و مدرسه سینمایی اندیشه و هنر «ماه».
کوتاه درباره کارگردان فیلم آپاراتچی
قربانعلی طاهرفر در سال متولد ۱۳۵۱ تبریز و در حال حاضر عضو شورای بررسی فیلم و فیلمنامه همین استان است. او از سال ۱۳۶۱ وارد انجمن سینمای جوان شده و در سال ۱۳۷۲ اولین فیلم خود را با نام خاک آشنا ساخته است. طاهرفر در سال ۱۳۷۵ اولین مجموعه تلویزیونی خود را با موضوع کودک و نوجوان، به نام «سحرخیزان کوچک» تولید نموده و «ترمینال غرب»، ازجمله آثار اوست که فانوس هفتمین جشنواره عمار را کسب کرده است.
همچنین نویسندگی و کارگردانی ۶ فیلم بلند، کارگردانی بیش از ۱۰ فیلم کوتاه و ۸ مجموعه تلویزیونی نیز در کارنامه او به چشم می‌خورد. کارگردانی و تهیه کنندگی بیش از ۶۶ مجموعه مستند و ده‌ها فیلم مستند، و نگارش ده‌ها فیلمنامه از دیگر فعالیت‌های هنری‌اش محسوب می‌شود. طاهرفر در دوره هفتم و نهم جشنواره مردمی فیلم عمار عضو هیئت‌داوران بخش فیلمنامه بوده است.
چند نکته درباره فیلم
- تورج الوند که سال ۱۴۰۰ با بازی در فیلم نگهبان شب مورد توجه منتقدان قرار گرفت این بار در نقش یک عاشق سینما در اولین تجربه طاهرفر بازی کرده است.
- فاطمه مسعودی فر که پیش از این نخستین بار در فیلم سینمایی «پوست» ایفای نقش کرده بود، با حضور در سریال «جیران» و در نقش سارای گرجی مورد توجه مخاطبین قرار گرفت.
- آپاراتچی را می‌توان از معدود فیلم‌های حاضر در جشنواره فجر دانست که فیلمنامه آن اقتباس از یک کتاب است و از این منظر می‌توان به حضور ادبیات در جشنواره چهل و دوم امیدوار بود.
- نکته جالب درباره فیلم آپاراتچی این است که فیلمی است درباره عشق به سینما و نوستالژی بازی فیلمساز با فضای فیلم جذاب است.
حرف‌های عوامل فیلم در نشست خبری جشنواره فیلم فجر
سجاد نصرالهی | تهیه‌کننده: این فیلم، برگرفته از کتاب «آپاراتچی» است که نزدیک به یک سال و نیم، پیش‌تولید طول کشید و پس از آن تولید را آغاز کردیم. شرایط این پروژه به دلیل اینکه در دهه ۶۰ می‌گذشت، مقداری متفاوت بود. در نهایت فکر می‌کنم توانستیم کار مورد قبولی را ارایه دهیم.
علی طاهرفر | کارگردان: جلیل طایفی یکی از فیلمسازان دهه ۶۰ ماست و در استان تبریز، کارهای مختلفی در حوزه پخش انجام می‌دهد. او بخشی از فروش بلیت فیلم‌هایش را هم به صورت خودجوش به جنگ‌زده‌ها ارایه می‌دهد. زمانی که فیلمنامه این اثر نوشته شد، به سراغ مابه‌ازای بیرونی آن رفتیم. اصلا دوست ندارم فیلم ما هم‌ردیف «فسیل» قرار بگیرد. قصه ما از دل مردم بیرون می‌آید و هدف ما ایجاد کمدی موقعیت نبوده است. فیلم با نگاهی به کتاب «آپاراتچی» ساخته شده و بخش‌هایی از خاطرات هم در فیلم آورده شده است. ما می‌خواستیم مخاطبانمان یک نوستالژی دهه ۶۰ را تماشا کنند و از لحظات شیرین آن لذت ببرند. «آپاراتچی» برای مخاطب عام است. دو جریان فکری تحجر و شبه‌روشنفکری در هنر ایران تاثیری زیادی داشته و به بخشی از آن در فیلم اشاره شده است.
تورج الوند | بازیگر: از این که نقشی به زبان شیرین آذری بازی کردم، خوشحالم. هیچ‌گاه فکر نمی‌کردم بتوانم با این گویش بازی کنم زیرا برای من سخت بود؛ اما اکنون فکر می‌کنم بازی در این نقش روی پرده سینما به اصطلاح درآمده است. همواره به استقبال نقش‌های جدید و سخت می‌روم و در این نقش‌ها، تمایل بیشتری برای بازی دارم.
رضا ناجی | بازیگر: جلیل طایفی ۴۵ سال در عالم هنر زحمت کشیده؛ اما چون سواد ندارد و همیشه به زبان ترکی کار کرده، شاید خیلی مشهور نشده است. این فرد عاشق سینماست و چندین دهه پیش که با سوپر ۸ میلی‌متری فیلم می‌ساخت، من در چند فیلم او بازی کردم. زندگی جلیل طایفی به صورت کتاب «آپاراتچی» منتشر شده و خوشحالم که حالا این کتاب به فیلم تبدیل شده است.
حسین عابدینی | بازیگر: زمانی که آقای طاهرفر فیلمنامه را برای من ارسال کرد، با وجود کوتاهی نقش، به دلیل آذری بودن فیلم دوست داشتم آن را بازی کنم. من جوان‌ترین بازیگری هستم که سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر را گرفته است. در ترکیه فیلم‌های مجید مجیدی طرفداران زیادی دارد و به من پیشنهاد بازی دادند و گفتند می‌توانی با پول بازی در فیلم‌های ترکیه‌ای چند سال بعد را بخر؛ اما من گفتم که شما می‌خواهید در ترکیه به من خانه‌ای دهید و تمام ایران را از من بگیرید! بعد از ۱۵ سال کار هنری، خیلی حرف‌ها دارم؛ اما تنها این را می‌گویم که تا مرگم در ایران خواهم ماند و برای مردم ایران بازی خواهم کرد.
مسعود ملکی | پژوهشگر و مجری طرح: از سال ۱۳۸۸، تلاش داشتیم تا ایده‌های مردمی را در فرهنگ و هنر پیگیری کنیم. تا سال ۱۳۹۸ مصاحبه‌های بسیاری گرفتیم که یکی از خروجی‌هایش، گفت‌‌وگو با جلیل طایفی بود. امروز که می‌بینم ایشان در کنار ما هستند، خستگی از تن ما خارج شد. واقعیت جامعه ایران از تخیل نویسنده‌های ما جلوتر است. برای نجات هنر، نیازمند ساخت آثاری هستیم که قصه‌هایشان از دل کتاب‌ها آمده است.
جعفر محمدشاهی | طراح صحنه: کار کردن در پشت صحنه سینمای ایران مانند عملیات جنگ است. ما در این دوره جشنواره، فیلم جنگی‌ای دیده‌ام که بیشتر شبیه به تله‌تئاتر است. زیرا این افراد جنگ را ندیده و هیچ تحقیقی نکرده‌اند و در واقع صرفا چند عکس از آن دوران دیده‌اند. من با بیش از دو دهه سابقه فعالیت در سینما، فیلم اولی نیستم. درست است که کارگردان، فیلم اولی است؛ اما عوامل دیگر فیلم اولی نیستند. می‌توانم درباره تک‌تک پلان‌‌ها صحبت کنم و باید بگویم که «آپاراتچی» به شدت سخت، اما شیرین بود.
